复变函数引论笔记(5)——留数

复变函数引论笔记(5)——留数

Contents

Chapter 5. 留数

1. 孤立奇点

定义

设 $z_0$ 为 $f(z)$ 奇点且在某个 $B_\delta^*(z_0)$ 内解析,则称 $z_0$ 为 $f(z)$ 的孤立奇点。

1.1. 孤立奇点分类

假设在孤立奇点 $z_0$ 邻域内:
$$
f(z) = \sum_{n = -\infty}^\infty C_n (z – z_0)^n, 0 < |z - z_0| < \delta $$

  1. $z_0$ 为可去奇点,若 Laurent 展式中不含负幂项:
    $$
    \Rightarrow f(z) = \sum_{n = 0}^\infty C_n(z – z_0)^n, z \in B_\delta^*(z_0) \\
    \lim_{z \to z_0} f(z) = C_0
    $$
    若补充 $f(z_0) = C_0$,则 $z_0$ 为 $f(z)$ 解析点。

  2. $z_0$ 为 $m$ 阶(级)极点,若 Laurent 展式中只含有限个负幂项且最高负幂项为 $\dfrac{C_{-m}}{(z – z_0)^m}$($m \ge 1, C_{-m} \not = 0$):
    $$
    f(z) = \sum_{n = -m}^\infty C_n (z – z_0)^n = \frac{1}{(z – z_0)^m} [C_{-m} + C_{-m + 1} (z – z_0) + \cdots + C_0 (z – z_0)^m + \cdots] = \frac{g(z)}{(z – z_0)^m} \\
    g(z) = \sum_{n = 0}^\infty C_{n – m} (z – z_0)^n, z \in B_\delta(z_0) \\
    g(z_0) = C_{-m} \not = 0
    $$

  3. $z_0$ 为本性奇点,若 Laurent 展式中有无穷个负幂项:
    $$
    f(z) = \sum_{n = -\infty}^\infty C_n (z – z_0)^n, z \in B_\delta^*(z_0) \\
    $$

有以下判定定理。

定理

设 $z_0$ 为 $f(z)$ 的孤立奇点,则下列三条等价:

  1. $z_0$ 为可去奇点。
  2. $\lim\limits_{z \to z_0} f(z) = A \in \mathbb{C}$。
  3. $f(z)$ 在某个 $B_\delta^*(z_0)$ 内有界。

证明

只考虑 3 推出 1:
$$
f(z) = \sum_{n = -\infty}^\infty C_n (z – z_0)^n, z \in B_\delta^*(z_0) \\
C_n = \frac{1}{2 \pi \mathrm{i}} \oint_{C_r} \frac{f(z) \, dz}{(z – z_0)^{n + 1}} \\
|C_n| \le \frac{1}{2 \pi} \oint_{C_r} \frac{|f(z)| |dz|}{|z – z_0|^{n + 1}} \\
\le \frac{1}{2 \pi} \oint_{C_r} \frac{M \, ds}{r^{n + 1}} = \frac{1}{r^n} \stackrel{r \to 0^+}{\longrightarrow} 0 \\
\Rightarrow C_n = 0, \forall n \le -1
$$
因此可得出其为可去奇点。$\square$

定理

设 $z_0$ 为 $f(z)$ 的孤立奇点,则下列四条等价:

  1. $z_0$ 为 $m$ 级奇点。
  2. $f(z) = \dfrac{g(z)}{(z – z_0)^m}$,在 $B_\delta^*(z_0)$ 内,$g(z)$ 在 $B_\delta^*(z_0)$ 内解析,且 $g(z_0) \not = 0$。
  3. $\lim\limits_{z \to z_0} (z – z_0)^m f(z) = A \in \mathbb{C}$,且 $A \not = 0$。
  4. $z_0$ 为 $\dfrac{1}{f(z)}$ 的 $m$ 级零点(可去意义下)。

证明

只考虑 3 推出 4:
$$
\lim_{z \to z_0} (z – z_0)^m f(z) = A \not = 0
$$
令 $g(z) = (z – z_0)^m f(z)$,则 $z_0$ 为 $g(z)$ 的可去奇点:
$$
g(z_0) = A \not = 0 \\
\Rightarrow \frac{1}{f(z)} = (z – z_0)^m \frac{1}{g(z)} = (z – z_0)^m \varphi(z), \varphi(z) = \frac{1}{g(z)}, \varphi(z_0) = \frac{1}{g(z_0)} \not = 0
$$
故可得 4。$\square$

WeierStrass 定理

设 $z_0$ 为 $f(z)$ 的本性奇点,则对 $\forall A \in \overline{\mathbb{C}}$,都 $\exists \{z_n\} \subseteq B_\delta^*(z_0) \, s.t.$:

  1. $\lim\limits_{n \to \infty} z_n = z_0$。
  2. $\lim\limits_{n \to \infty} f(z_n) = A$。

Picard 大定理

设 $z_0$ 为 $f(z)$ 的本性奇点,则对 $\forall$ 给定的 $A \in \mathbb{C}$(除去最多一个例外值 $A_0$),都 $\exists \{z_n\} \subseteq B_\delta^*(z_0) \, s.t.$:

  1. $\lim\limits_{n \to \infty} z_n = z_0$。
  2. $f(z_n) = A, \forall n \ge 1$。

1.2. $\infty$ 作为奇点

定义

若 $f(z)$ 在 $\infty$ 的某个邻域内 $R < |z| < +\infty$ 内解析,称 $\infty$ 为 $f(z)$ 的孤立奇点。 $$ f(z) = \sum_{n = -\infty}^\infty C_n z^n, R < |z| < +\infty \\ \varphi(\zeta) = f\left(\frac{1}{\zeta}\right) = \sum_{n = -\infty}^\infty C_{-n} \zeta^n $$ 定义

$\infty$ 为 $f(z)$ 的可去/$m$ 级极点/本性奇点,若 $\zeta = 0$ 为 $\varphi(\zeta)$ 的对应奇点。

定理

$z_0 \in \overline{\mathbb{C}}$ 为 $f(z)$:

  1. 可去奇点 $\Leftrightarrow \lim\limits_{z \to z_0} f(z) = A \in C$。
  2. 极点 $\Leftrightarrow \lim\limits_{z \to z_0} f(z) = \infty$。
  3. 本性奇点 $\Leftrightarrow \lim\limits_{z \to z_0} f(z)$ 不存在也不是 $\infty$。

2. 留数

2.1 留数定义

$z_0$ 为 $f(z)$ 的孤立奇点:
$$
f(z) = \sum_{n = -\infty}^\infty C_n (z – z_0)^n, z \in B_\delta^*(z_0) \\
2 \pi \mathrm{i} C_{-1} = \oint_C f(z) \, dz
$$
定义
$$
C_{-1} \stackrel{\triangle}{=} \mathrm{Res}[f(z), z_0]
$$
定义为 $f(z)$ 在孤立奇点 $z_0$ 处的留数。

留数定理

设 $w = f(z)$ 在单连通区域 $D$ 上除去有限个孤立奇点 $z_1, \cdots, z_n$ 外是解析的,$C \subseteq D$ 是一条环绕诸奇点在内的 Jordan 闭曲线,则:
$$
\oint_C f(z) \, dz = 2 \pi \mathrm{i} \sum_{k = 1}^n \mathrm{Res}[f(z), z_k]
$$

2.2. 留数的计算规则

  1. 若 $z_0$ 为可去奇点,则 $\mathrm{Res}[f(z), z_0] = 0$。

  2. 设 $z_0$ 为 $f(z)$ 的 $m(\ge 1)$ 级极点:
    $$
    f(z) = \frac{C_{-m}}{(z – z_0)^m} + \cdots + \frac{C_{-1}}{z – z_0} + \cdots \\
    (z – z_0)^k f(z) = C_{-m} (z – z_0)^{k – m} + \cdots + C_{-1} (z – z_0)^{k – 1} + C_0 (z – z_0)^k + \cdots \quad (k \ge m) \\
    \Rightarrow \lim_{z \to z_0} \frac{d^{k – 1} [(z – z_0)^k f(z)]}{dz^{k – 1}} = (k – 1)! C_{-1} \\
    \Rightarrow \mathrm{Res}[f(z), z_0] = \frac{1}{(k – 1)!} \lim_{z \to z_0} [(z – z_0)^{k} f(z)]^{(k – 1)} \quad (\forall k \ge m)
    $$

    当 $z_0$ 为简单极点,则:
    $$
    \mathrm{Res}[f(z), z_0] = \lim_{z \to z_0} (z – z_0) f(z)
    $$
    设 $f(z) = \dfrac{P(z)}{Q(z)}$,其中 $P(z), Q(z)$ 在 $z_0$ 解析,$P(z_0) \not = 0, Q(z_0) = 0$ 但 $Q^\prime(z_0) \not = 0$,则 $z_0$ 为 $f(z)$ 的简单极点,且:
    $$
    \mathrm{Res}[f(z), z_0] = \frac{P(z_0)}{Q^\prime(z_0)}
    $$

2.3. $\infty$ 点的留数

$$
f(z) = \sum_{n = -\infty}^\infty C_n z^n, R < |z| < +\infty $$定义
$$
\mathrm{Res}[f(z), \infty] = -C_{-1}
$$
全留数定理

设 $w = f(z)$ 在 $\overline{\mathbb{C}}$ 上除去有限个孤立奇点(包括 $\infty$)$z_1, \cdots, z_n$ 外解析,则 $f(z)$ 在诸奇点处留数和为 $0$。

对于 $\infty$ 处的留数计算,我们有:
$$
\mathrm{Res}[f(z), \infty] = -\mathrm{Res}\left[f\left(\frac{1}{z} \right) \cdot \frac{1}{z^2}, 0 \right]
$$

3. 留数在定积分中应用

3.1. 三角函数相关

形如:
$$
I = \int_0^{2 \pi} R(\cos \theta, \sin \theta) \, d \theta
$$
$R = R(x, y)$ 是关于 $x, y$ 的二元有理函数。

可以化简得:
$$
I = \oint_{|z| = 1} R\left(\frac{z^2 + 1}{2z}, \frac{z^2 – 1}{2 \mathrm{i} z} \right) \frac{dz}{\mathrm{i} z}
$$
其中:
$$
f(z) = R\left(\frac{z^2 + 1}{2z}, \frac{z^2 – 1}{2 \mathrm{i} z} \right) \frac{1}{\mathrm{i} z}
$$
要求 $f(z)$ 在 $|z| = 1$ 上无极点,$f(z)$ 是有理函数。

故:
$$
I = 2 \pi \mathrm{i} \sum_{k} \mathrm{Res} [f(z), z_k]
$$
$\{z_k\}$ 是 $f(z)$ 在 $|z| < 1$ 内极点集。

3.2. 无穷积分相关

形如:
$$
I = \int_{-\infty}^{+\infty} R(x) \, dx
$$
其中:
$$
R = R(z) = \frac{P_n(z)}{Q_m(z)}
$$
是有理函数,且 $m – n \ge 2$,$R(z)$ 在 $\mathbb{R}$ 上无极点。

则:
$$
I = 2 \pi \mathrm{i} \sum_{\mathrm{Im} \, z_k > 0} \mathrm{Res}[R(z), z_k] = -2 \pi \mathrm{i} \sum_{\mathrm{Im} \, z_k < 0} \mathrm{Res}[R(z), z_k] $$ $\{z_k\}$ 是 $R(z)$ 在 $\mathbb{C}$ 上的极点集。考虑一个半径为 $R$ 的上半圆作为积分路径,再取极限即可得到。

3.3. 无穷积分及 $\exp$ 相关

形如:
$$
I = \int_{-\infty}^{+\infty} R(x) e^{a \mathrm{i} x} \, dx \quad(a > 0)
$$
其中:
$$
R = R(z) = \frac{P_n(z)}{Q_m(z)}
$$
是有理函数,且 $m – n \ge 1$,$R(z)$ 在 $\mathbb{R}$ 上无极点。

则:
$$
I \stackrel{a > 0}{=} 2 \pi \mathrm{i} \sum_{\mathrm{Im} \, z_k > 0} \mathrm{Res} [ R(z) e^{a \mathrm{i} z}, z_k] \\
I \stackrel{a < 0}{=} -2 \pi \mathrm{i} \sum_{\mathrm{Im} \, z_k < 0} \mathrm{Res} [ R(z) e^{a \mathrm{i} z}, z_k] $$

 

点赞 0

No Comments

Add your comment